Achtergrond van het project
Dit project strekt zich over meerdere jaren uit, waarbij concerten vergezeld gaan van wetenschappelijk onderbouwde documentatie op cd van de belangrijkste overgebleven werken van Friedrich Wilhelm Zachow (1663–1712).
De collectie bevindt zich voornamelijk in Duitse en Belgische bibliotheken geeft een prachtig beeld van de ontwikkeling van de cantate in de hoogbarok. Zachows vroege cantates herinneren aan de stijl van Buxtehude, terwijl zijn latere bestaan uit rijk geïnstrumenteerde koren en aria’s in de Italiaanse stijl. Bovendien zijn de werken beknopt en expressief. Dat maakt zijn muziek toegankelijk en afwisselend om naar te luisteren. Zachow, die de leraar van Händel was, heeft een duidelijke invloed op zijn leerling gehad. Orgelliefhebbers kennen de koraalbewerkingen van Zachow; veel van deze muziek is opgenomen in verzamelbundels met orgelwerken en wordt nog steeds gespeeld.
Accademia Amsterdam streeft er naar om alle op manuscript overgebleven cantates uit te voeren en te documenteren in een samenhangende selectie rond de hoogtijdagen van het kerkelijk jaar. Het eerste resultaat is te beluisteren op de cd met cantates rond de kersttijd die in 2010 uit kwam. De hele productie zal bestaan uit een (inter)nationale concertserie en documentatie op maximaal zes cd’s. Vele cantates zullen hun hedendaagse wereldpremière beleven. Een hoogtepunt was de herdenking in 2012 van Zachows sterfjaar.
Een belangrijk Nederlands “exportproduct” is de grote kennis van de historische uitvoeringspraktijk. Pioniers Frans Brüggen en Gustav Leonhardt zijn wereldberoemd. De nieuwe generatie barokmusici (waar Accademia Amsterdam uit bestaat) zoekt naar nieuwe wegen om de muziek uit de 17e en 18e eeuw optimaal tot klinken te brengen. En met succes. De samenwerking met wijlen Prof. Ludger Rémy (verbonden aan de Musikhochschule Dresden) is daar een voorbeeld van. De uitvoeringen van deze cantates komen tot stand door zelf onderzoek te (laten) doen en niet alleen blind te varen op de status-quo. Avontuur wordt niet geschuwd.
Het project beoogt de hoogst mogelijke artistieke en muziekhistorische kwaliteit. Daarom werken wij uitsluitend samen met professionele (koor)zangers en musici. Die kwaliteit wordt gewaarborgd door gerenommeerde ensembles en zangers. Prof. Ludger Rémy heeft ruimschoots zijn sporen verdiend op het gebied van musicologisch onderzoek en uitgave van historische muziekmanuscripten en wij zetten de op ons overgedragen kennis in. Hij was een internationaal vermaard uitvoerend musicus en werd
Wij zijn er van overtuigd dat dit project zowel in Nederland, België als in Duitsland – zo niet in heel Europa – spraakmakend zal zijn en een bijdrage levert aan de goede naam van Nederland op dit gebied.
Bekend is ook de aanwezigheid van prachtige historische orgels op Nederlands grondgebied, vergelijkbaar met de exemplaren die gebruikt zijn door Zachow. Wij maken zoveel mogelijk gebruik van instrumenten die zich nog in originele staat bevinden, wat niet het geval is met de overgebleven orgels die Zachow gebruikte. Dit zal de reputatie van Nederland op het gebied van historische orgels en restauratie vergroten. Het is één van de redenen waarom het project in Noord-Nederland is gestart.
Uitvoerenden en artistieke leiding
Voor de artistieke supervisie was wijlen Prof. Ludger Rémy verantwoordelijk. Hij was internationaal vermaard interpretator van barokmuziek en groot solist op clavecimbel en forte-piano. Daarnaast was hij werkzaam als docent aan de Musikhochschule te Dresden. Hij had onder meer zitting in de jury van het festival van Vlaanderen.
Het instrumentaal ensemble wordt gevormd door Accademia Amsterdam, o.l.v. Onno Verschoor, die tevens projectcoördinator is. Dit gespecialiseerde ensemble heeft vele projecten op zijn naam staan, waaronder een serie concerten met Franse barokke kerstmuziek i.s.m. Capella Frisiae o.l.v. Hoite Pruiksma en Adrián van der Spoel.
Zangsolisten zijn gerenommeerde en gespecialiseerde vocalisten zoals de sopraan Constanze Backes.
Het vocaal ensemble werd eerder gevormd uit zangers van Capella Frisiae en er zullen bij toekomstige opnamen professionele (koor)zangers ingezet worden.
Zachow en de cantates
Friedrich Wilhelm Zachow (Leipzig, 1663 - Halle, 1712) was belangrijk als leraar van G.F. Händel in Halle, en was werkzaam in de Mariakirche aldaar. Hij moet geplaatst worden binnen de periode tussen Schütz en Bach. Hij introduceerde vele vernieuwingen in de (kerk)cantate, ondanks het feit dat hij slechts werkzaam was in één stad. In zijn (relatief schaarse) oeuvre is de ontwikkeling van de cantate in de Barok goed zichtbaar. Zo vertonen Zachow’s vroege cantates nog alle tekenen van de zogenaamde “koraalcantate”. Een doorgecomponeerd stuk muziek in meerstemmige madrigaalvorm, waarbij elk couplet van een koraal een variatie heeft. Gedurende zijn werkzame leven introduceerde hij moderne stijlkenmerken, zoals Italiaanse da capo-aria’s, losse koren met instrumentale “concerti”, waarbij de (nieuw geïntroduceerde) instrumenten een soms zeer virtuoze concertante rol gingen spelen. Zijn invloed op de (vroege) werken van Händel is onmiskenbaar, zo zijn enkele van Händels melodieën terug te voeren op cantatefragmenten van Zachow.
In de Marienkirche waren het orgel en de “oude” instrumenten gestemd in de hoge Chorton, maar de in zwang geraakte Franse (blaas)instrumenten in de lage Kammerton. Daardoor staan veel van de cantates in twee verschillende toonsoorten. Dat is de reden dat de meeste van zijn muziek nog niet opgenomen of zelfs uitgegeven is. De uitvoering vraagt een bijzondere combinatie van instrumenten: de Franse hautbois naast de “oude” dulciaan en de jachthoorn (die in die tijd in de kunstmuziek geïntroduceerd werd) zijn een paar voorbeelden.
Veel van Zachows muziek is er niet bewaard gebleven: 30-tal kerkcantates en koorwerken, een instrumentaal trio en een groot aantal werken voor orgel solo, waaronder koraalfantasieën. Het is waarschijnlijk dat hij in de periode dat hij werkzaam was als organist en “chorus musicus” veel meer cantates en orgelwerken schreef; tijdgenoten spreken van minstens 70 cantates en meerdere missen
Comité van Aanbeveling
- Max van Egmond (zanger, expert en “éminence grise” op het gebied van de historische uitvoeringspraktijk)
- Marcel Bijlo (musicoloog; freelance muziekjournalist; radioprogrammamaker)
- Krijn Koetsveld (dirigent, oprichter Van Wassenaer Concours, was verbonden aan de conservatoria Utrecht en Enschede)
- Mevr. dr. Uta Wald (musicologe aan de universiteit Leipzig, heeft zich beziggehouden met de cantates van Zachow, werkzaam voor het project „Felix Mendelssohn Bartholdy Briefausgabe“.)
Hiermee is Accademia Amsterdam het eerste barokensemble ter wereld dat na nauwgezette reconstructie van instrumentatie en instrumentarium, cantates van Zachow heruitvoerde, waarvan sommige hun hedendaagse première beleefden. Het ensemble produceerde als eerste een cd, volledig gewijd aan Zachows cantates, die merendeels voor het eerst opgenomen zijn.
